19
edits
Mabolo: Difference between revisions
no edit summary
(Created page with "== '''Kasaysayan''' == Mabolo ang opisyal na pangalan ng barangay, hango sa isang puno ng prutas na may kaparehong pangalan na lumago nang sagana sa panahon ng pagkakatatag ng baryo at kung saan ito dumarami hanggang ngayon. Tinatawag din itong barrio San Francisco, ang pangalan ng patron nito. Walang nakakaalala sa eksaktong petsa ng pagkakatatag ng baryo. Tinatayang 110 taon bago ang pananakop ng mga Amerikano batay sa katotohanan na ang riles ng tren na dumadaan sa...") |
No edit summary |
||
| Line 5: | Line 5: | ||
Walang nakakaalala sa eksaktong petsa ng pagkakatatag ng baryo. Tinatayang 110 taon bago ang pananakop ng mga Amerikano batay sa katotohanan na ang riles ng tren na dumadaan sa silangang bahagi nito ay itinayo 50 taon pagkatapos ng mga Aquino, Marcelino, Agustins, de la Cruzes, Dimagibas, Roques, Arcegas, Centeno, Carasig, San Juan at iba pa. Marami sa kanila ay naninirahan pa rin dito habang ang iba naman ay nandayuhan sa ibang bayan o probinsya noong panahon ng digmaang Espanyol-Amerikano. | Walang nakakaalala sa eksaktong petsa ng pagkakatatag ng baryo. Tinatayang 110 taon bago ang pananakop ng mga Amerikano batay sa katotohanan na ang riles ng tren na dumadaan sa silangang bahagi nito ay itinayo 50 taon pagkatapos ng mga Aquino, Marcelino, Agustins, de la Cruzes, Dimagibas, Roques, Arcegas, Centeno, Carasig, San Juan at iba pa. Marami sa kanila ay naninirahan pa rin dito habang ang iba naman ay nandayuhan sa ibang bayan o probinsya noong panahon ng digmaang Espanyol-Amerikano. | ||
==='''Mga Tinyente sa panahon ng Espanyol'''=== | |||
*G. Gregorio Cruz | *G. Gregorio Cruz | ||
| Line 16: | Line 16: | ||
*G. Rafael Dimagiba | *G. Rafael Dimagiba | ||
==='''Mga Tinyente sa panahon ng mga Amerikano'''=== | |||
*G. Rafael Dimagiba | *G. Rafael Dimagiba | ||
*G. Francisco Dayao | *G. Francisco Dayao | ||
| Line 30: | Line 30: | ||
*G. Martin Centeno | *G. Martin Centeno | ||
==='''Mahalagang Pangyayari'''=== | |||
Sa panahon ng pagtatayo ng mga baryo, ang sitio na tinatawag na Cofradia ay mataas ang populasyon dahil karamihan sa mga tao ay nakatuon sa pagtatanim ng tubo at mayroong 5 kabyawan sa mga lumang istilo. Sa utos ng mga Kastila, ilang thime noong 1996 ang nilapit ang kanilang mga bahay sa kaisa-isang kalye na dumadaan sa baryo mula hilaga hanggang timog. | Sa panahon ng pagtatayo ng mga baryo, ang sitio na tinatawag na Cofradia ay mataas ang populasyon dahil karamihan sa mga tao ay nakatuon sa pagtatanim ng tubo at mayroong 5 kabyawan sa mga lumang istilo. Sa utos ng mga Kastila, ilang thime noong 1996 ang nilapit ang kanilang mga bahay sa kaisa-isang kalye na dumadaan sa baryo mula hilaga hanggang timog. | ||
| Line 38: | Line 39: | ||
Walang masyadong impormasyon tungkol sa pagkawasak ng mga buhay sa panahon ng digmaang 1896-1900. Ito ay isang nakalulungkot na katotohanan, gayunpaman, na ang mga umalis sa kanilang mga tahanan dahil sa takot mula sa mga mananakop ay natagpuan ang kanilang mga bahay na ninakawan. Sa panahon ng digmaang Pasipiko (1941-1945) bukod sa pagkawala ng maraming buhay, ang mga tao ay dumanas ng takot at gutom ngunit ang kanilang pananampalataya sa relihiyon at mga demokratikong institusyon ay nanatiling hindi natitinag. Dahil sa hindi hindi nawasak ang baryo sa mga kaganapang iyon, ay naging normal ang pamumuhay noong kalagitnaan ng 1945 at may mga nabuksan ring mga paaralan. | Walang masyadong impormasyon tungkol sa pagkawasak ng mga buhay sa panahon ng digmaang 1896-1900. Ito ay isang nakalulungkot na katotohanan, gayunpaman, na ang mga umalis sa kanilang mga tahanan dahil sa takot mula sa mga mananakop ay natagpuan ang kanilang mga bahay na ninakawan. Sa panahon ng digmaang Pasipiko (1941-1945) bukod sa pagkawala ng maraming buhay, ang mga tao ay dumanas ng takot at gutom ngunit ang kanilang pananampalataya sa relihiyon at mga demokratikong institusyon ay nanatiling hindi natitinag. Dahil sa hindi hindi nawasak ang baryo sa mga kaganapang iyon, ay naging normal ang pamumuhay noong kalagitnaan ng 1945 at may mga nabuksan ring mga paaralan. | ||
== ''' | == '''Mga gawi at Tradisyon''' == | ||
Itinuturing ng mga taga-Barrio ang mga tradisyon at kaugalian bilang mga batas at sinusunod ito tulad ng ginawa ng kanilang mga ninuno. Ang mga babae sa paraang pampamilya ay hindi pinahihintulutang tumayo sa pintuan dahil baka magdusa sila sa panganganak. | * Itinuturing ng mga taga-Barrio ang mga tradisyon at kaugalian bilang mga batas at sinusunod ito tulad ng ginawa ng kanilang mga ninuno. Ang mga babae sa paraang pampamilya ay hindi pinahihintulutang tumayo sa pintuan dahil baka magdusa sila sa panganganak. | ||
Ang mga walang lisensyang komadrona ay dumadalo sa kanila at ang mga manggagamot o nars ay tinatawag lamang kapag ang mga nagpapasuso ay may sakit at kadalasang nagdudulot ng kamatayan. Binibinyagan ang mga sanggol sa lalong madaling panahon pagkatapos ng kapanganakan sa takot na maaari silang mamatay tulad ng moros. Ang mga ninong o ninang ay pinipili at binibigyan ng abiso ng mga magulang ng mga sanggol sa pamamagitan ng personal na pagpunta sa magiging kumpadre o kasama na may makakain o maiinom at ang pagbibinyag ay gaganapin ayon sa kapasidad ng mga magulang ng mga sanggol. | * Ang mga walang lisensyang komadrona ay dumadalo sa kanila at ang mga manggagamot o nars ay tinatawag lamang kapag ang mga nagpapasuso ay may sakit at kadalasang nagdudulot ng kamatayan. Binibinyagan ang mga sanggol sa lalong madaling panahon pagkatapos ng kapanganakan sa takot na maaari silang mamatay tulad ng moros. Ang mga ninong o ninang ay pinipili at binibigyan ng abiso ng mga magulang ng mga sanggol sa pamamagitan ng personal na pagpunta sa magiging kumpadre o kasama na may makakain o maiinom at ang pagbibinyag ay gaganapin ayon sa kapasidad ng mga magulang ng mga sanggol. | ||
Ang panliligaw ay karaniwang nagsisimula sa murang edad sa pamamagitan ng pagtulong sa mga magulang ng babae sa lahat ng uri ng trabaho o sa pamamagitan ng pagbibigay ng isang bagay na karapat-dapat sa pagpapahalaga. | * Ang panliligaw ay karaniwang nagsisimula sa murang edad sa pamamagitan ng pagtulong sa mga magulang ng babae sa lahat ng uri ng trabaho o sa pamamagitan ng pagbibigay ng isang bagay na karapat-dapat sa pagpapahalaga. | ||
Ang batang lalaki ay bumibisita sa babae isang beses o dalawang beses sa isang linggo, kadalasan tuwing Huwebes at Sabado. Tahimik siyang u-upo sa isang upuan o bangko at hindi magsasalita maliban kung tatanungin ng isang tao sa bahay. Mula sa kanyang silid ay lilitaw ang dalagang babae at mag-aalok sa binatang lalaki ng isang bungkos ng sigarilyo. Magsasabi ng isang "salamat" ang lalaki at kukuha ng isa at ang babae ay aalis nang walang salita. | * Ang batang lalaki ay bumibisita sa babae isang beses o dalawang beses sa isang linggo, kadalasan tuwing Huwebes at Sabado. Tahimik siyang u-upo sa isang upuan o bangko at hindi magsasalita maliban kung tatanungin ng isang tao sa bahay. Mula sa kanyang silid ay lilitaw ang dalagang babae at mag-aalok sa binatang lalaki ng isang bungkos ng sigarilyo. Magsasabi ng isang "salamat" ang lalaki at kukuha ng isa at ang babae ay aalis nang walang salita. | ||
Ang isang lalaki ay maaaring makipag-usap sa babae sa pahintulot at bantay ng isang nakatatanda. Maaaring tumagal ng ilang taon ang panliligaw. Sa maraming mga kaso, ang mga mag-asawa ay kasal nang hindi nag-uusap sa isa't isa, ang kanilang mga magulang ay ang siyang nag-aasikaso sa mga kasunduan. | * Ang isang lalaki ay maaaring makipag-usap sa babae sa pahintulot at bantay ng isang nakatatanda. Maaaring tumagal ng ilang taon ang panliligaw. Sa maraming mga kaso, ang mga mag-asawa ay kasal nang hindi nag-uusap sa isa't isa, ang kanilang mga magulang ay ang siyang nag-aasikaso sa mga kasunduan. | ||
Maraming mga taga-baryo ang nagnanais na mamatay sila sa isang sakit na magkakaroon ng mahabang pagkakakulong para malinisan nila ang kanilang budhi bago mamatay. Kapag ang isang pasyente ay may sakit at mahina na, ang isang mambabasa ay nananatili malapit sa kama at nagbabasa ng mga libro tungkol sa mga kaluluwa, purgatoryo, impiyerno, at langit. | * Maraming mga taga-baryo ang nagnanais na mamatay sila sa isang sakit na magkakaroon ng mahabang pagkakakulong para malinisan nila ang kanilang budhi bago mamatay. Kapag ang isang pasyente ay may sakit at mahina na, ang isang mambabasa ay nananatili malapit sa kama at nagbabasa ng mga libro tungkol sa mga kaluluwa, purgatoryo, impiyerno, at langit. | ||
Sa sandaling mamatay ang pasyente, ang mambabasa ay kailangang umuwi kaagad pagkatapos ng kamatayan gaano man kalakas ang ulan, gaano kalayo ang bahay o gaano kadilim ang gabi. | * Sa sandaling mamatay ang pasyente, ang mambabasa ay kailangang umuwi kaagad pagkatapos ng kamatayan gaano man kalakas ang ulan, gaano kalayo ang bahay o gaano kadilim ang gabi. | ||
Ang paniniwala ay ang kaluluwa ng patay ay hindi aalis sa katawan maliban kung ang mambabasa ay aalis. Ang paglilibing ay karaniwang ginagawa isang araw pagkatapos ng kamatayan o mas kaunti ngunit hindi higit pa. | * Ang paniniwala ay ang kaluluwa ng patay ay hindi aalis sa katawan maliban kung ang mambabasa ay aalis. Ang paglilibing ay karaniwang ginagawa isang araw pagkatapos ng kamatayan o mas kaunti ngunit hindi higit pa. | ||
Dinadala ang bangkay sa simbahan, binasbasan ito ng pari at dinala sa sementeryo para sa huling pagtatapon. Kung ang namatay ay isang ina na nag-iiwan ng isang sanggol na pinapasuso, kailangang dalhin ng isang tao ang sanggol at itawid sa libingan, kung hindi ito gagawin, bibisitahin ng kaluluwa ng namatay ang sanggol sa ikatlong gabi na maaaring ikamatay nito. Sa ikatlong gabi at ikasiyam na gabi, isang padasal ang gagawin para sa kaluluwa ng namatay. | * Dinadala ang bangkay sa simbahan, binasbasan ito ng pari at dinala sa sementeryo para sa huling pagtatapon. Kung ang namatay ay isang ina na nag-iiwan ng isang sanggol na pinapasuso, kailangang dalhin ng isang tao ang sanggol at itawid sa libingan, kung hindi ito gagawin, bibisitahin ng kaluluwa ng namatay ang sanggol sa ikatlong gabi na maaaring ikamatay nito. Sa ikatlong gabi at ikasiyam na gabi, isang padasal ang gagawin para sa kaluluwa ng namatay. | ||
Isang pagdiriwang lamang sa isang taon ang ginaganap sa baryo na ito bilang parangal sa isang patron. Ang araw ng fiesta ay nagaganap sa ika-4 ng Oktubre, ngunit dahil sa masamang panahon - maulan - ang pagdiriwang ay ginagawa minsan sa Pebrero. | * Isang pagdiriwang lamang sa isang taon ang ginaganap sa baryo na ito bilang parangal sa isang patron. Ang araw ng fiesta ay nagaganap sa ika-4 ng Oktubre, ngunit dahil sa masamang panahon - maulan - ang pagdiriwang ay ginagawa minsan sa Pebrero. | ||
Una sa lahat, maganda ang panahon sa buwang ito at pangalawa, ang mga magsasaka ay nag-aani palamang ng kanilang mga palay at nagiging madali ang koleksyon ng mga ito. Sa bisperas ng fiesta, ang mga banda ng musika ay umiikot sa baryo at pagkatapos ay nagdaraos ng konsiyerto sa bakuran ng maliit na simbahan hanggang hatinggabi. Sa susunod na araw, isang misa ang sinabi na mangyayari na sinusundan ng isang prusisyon sa gabi at isang palabas na tatagal hanggang madaling araw. | * Una sa lahat, maganda ang panahon sa buwang ito at pangalawa, ang mga magsasaka ay nag-aani palamang ng kanilang mga palay at nagiging madali ang koleksyon ng mga ito. Sa bisperas ng fiesta, ang mga banda ng musika ay umiikot sa baryo at pagkatapos ay nagdaraos ng konsiyerto sa bakuran ng maliit na simbahan hanggang hatinggabi. Sa susunod na araw, isang misa ang sinabi na mangyayari na sinusundan ng isang prusisyon sa gabi at isang palabas na tatagal hanggang madaling araw. | ||
Sa mga taga-baryo, ang parusa ay binubuo ng pambubugbog. Pinapahiga ng magulang ang kanyang anak sa sahig o bangko, nagsasabi ng mga payo at pinalo ang bata sa puwitan ng ilang beses. Kung ang bata ay umiyak ng malakas o aakto na parang tatayo nang hindi natapos ang pagrusa, ito ay uulitin hanggang sa siya ay kumilos ayon sa iniutos. Ang ilang mga magulang ay binubugbog ang kanilang mga anak sa anumang posisyon sa anumang bahagi ng katawan. Iyon ay itinuturing na isang malaking pagkakamali at kinondena ito ng lipunan. | * Sa mga taga-baryo, ang parusa ay binubuo ng pambubugbog. Pinapahiga ng magulang ang kanyang anak sa sahig o bangko, nagsasabi ng mga payo at pinalo ang bata sa puwitan ng ilang beses. Kung ang bata ay umiyak ng malakas o aakto na parang tatayo nang hindi natapos ang pagrusa, ito ay uulitin hanggang sa siya ay kumilos ayon sa iniutos. Ang ilang mga magulang ay binubugbog ang kanilang mga anak sa anumang posisyon sa anumang bahagi ng katawan. Iyon ay itinuturing na isang malaking pagkakamali at kinondena ito ng lipunan. | ||
Walang alam ang mga tao sa baryo na ito tungkol sa mga alamat. Naniniwala sila na nilikha ng Diyos ang mundo at lahat ng bagay sa paraang nakasaad sa bibliya o pasyon at Kamatayan ni Kristo (Pasion y Muerte de Jesucristo) at nilikha ng Diyos ang unang lalaki at babae kung saan nagmula ang mga tao sa buong mundo. | * Walang alam ang mga tao sa baryo na ito tungkol sa mga alamat. Naniniwala sila na nilikha ng Diyos ang mundo at lahat ng bagay sa paraang nakasaad sa bibliya o pasyon at Kamatayan ni Kristo '''(Pasion y Muerte de Jesucristo)''' at nilikha ng Diyos ang unang lalaki at babae kung saan nagmula ang mga tao sa buong mundo. | ||
Marami sa kanila ang naniniwala sa mga mangkukulam na tinatawag na bruha kung sakaling magkasakit ang miyembro ng isang pamilya. Ang mga resulta ay nag-iiba mula sa paggaling hanggang kamatayan. | Marami sa kanila ang naniniwala sa mga mangkukulam na tinatawag na bruha kung sakaling magkasakit ang miyembro ng isang pamilya. Ang mga resulta ay nag-iiba mula sa paggaling hanggang kamatayan. | ||
Ang mga pamahiin ay binubuo ng: (a) paniniwalang kung ang isang babae ay isa sa yugto ng panganganak walang sinuman ang dapat tumayo sa pintuan o ang sanggol ay hindi lalabas; (b) kung ang isang takip ng palayok (suklob) ay inilatag sa sahig, ikakalat ng mga pusa ang kanilang dumi sa sahig; (c) Kung ang isang pusa ay umupo sa kanyang hulihan na mga binti at suklayin ang mukha gamit ang isa sa apat na paa, ang mga bisita ay nagmumula sa kung saan at kung ang chupa ay itinapon laban sa pusa, ang mga darating na bisita ay magdadala ng isang bagay na kapaki-pakinabang para sa mga binibisita. Naniniwala rin sila na kung ang buwan sa panahon ng duyog ay lumabas sa umbra na dumadaan sa itaas o sa magkabilang gilid nito, ito ay nangangahulugan ng magandang ani ng palay; kung ito ay lumabas sa umbra na dumadaan sa ilalim na bahagi, ang kabaligtaran. | * Ang mga pamahiin ay binubuo ng: '''(a)''' paniniwalang kung ang isang babae ay isa sa yugto ng panganganak walang sinuman ang dapat tumayo sa pintuan o ang sanggol ay hindi lalabas; '''(b)''' kung ang isang takip ng palayok (suklob) ay inilatag sa sahig, ikakalat ng mga pusa ang kanilang dumi sa sahig; '''(c)''' Kung ang isang pusa ay umupo sa kanyang hulihan na mga binti at suklayin ang mukha gamit ang isa sa apat na paa, ang mga bisita ay nagmumula sa kung saan at kung ang chupa ay itinapon laban sa pusa, ang mga darating na bisita ay magdadala ng isang bagay na kapaki-pakinabang para sa mga binibisita. Naniniwala rin sila na kung ang buwan sa panahon ng duyog ay lumabas sa umbra na dumadaan sa itaas o sa magkabilang gilid nito, ito ay nangangahulugan ng magandang ani ng palay; kung ito ay lumabas sa umbra na dumadaan sa ilalim na bahagi, ang kabaligtaran. | ||
== '''Mga Laro at | == '''Mga Laro at Libangan''' == | ||
Sa mga | * Sa mga may taya: paglalaro ng marble '''(supong kalumbitbit)''' at paglalaro ng barya '''(Tangga)'''. | ||
* Sa mga walang taya: Paglalaro ng saranggola, luksong tinik, pico pico at lubigan. | |||
==='''Pagtukoy ng Oras'''=== | |||
Nang walang orasan sa kanilang pag-aari, sinusukat ng mga tao ang oras sa pamamagitan ng pagtingin sa posisyon ng araw o sa pamamagitan ng pagsusuri sa anino ng puno, poste o sa pamamagitan ng pagsisindi ng sigarilyo. Sa gabi, ang oras ay nasusukat sa pamamagitan ng pagtingin sa posisyon ng mga bituin lalo na sa "Tatlong Maria" (3 Marys) isang grupo ng mga bituin na pinangalan kina Maria Magdalena, Maria Salome at Maria Veronica. | Nang walang orasan sa kanilang pag-aari, sinusukat ng mga tao ang oras sa pamamagitan ng pagtingin sa posisyon ng araw o sa pamamagitan ng pagsusuri sa anino ng puno, poste o sa pamamagitan ng pagsisindi ng sigarilyo. Sa gabi, ang oras ay nasusukat sa pamamagitan ng pagtingin sa posisyon ng mga bituin lalo na sa "Tatlong Maria" (3 Marys) isang grupo ng mga bituin na pinangalan kina Maria Magdalena, Maria Salome at Maria Veronica. | ||