Santor

Article by Jhapet Leou

Kasaysayan at Pamumuhay

Noon, ang barangay ng Santor ay pinaninirahan lamang ng kakaunting tao. Kaunti ang mga kabahayan at ang daan ay makipot lamang o tinatawag na “paraan”. Sinasabing ang Santor ay minsang pinalibutan ng makakapal na mga puno, baging, at damo. Isang araw, isang grupo ng mga Espanyol ang lumagak sa barrio, panahon kung saan hitik at namumunga ang puno ng santol. Hinarap ni “Matandang Juan”, ang may-ari ng halamanan, ng may takot ang mga Espanyol kasama ang kaniyang mga kapitbahay upang salubungin ang mga ito. Tinanong nila sina ‘“matandang” Juan, Dandong, at Ilyo tungkol sa pangalan ng kanilang lugar ngunit hindi sila nagkaintindihan dahil sa pagkakaiba ng wikang kanilang ginamit. Ang akala ng mga taga-barrio ay tinatanong sila tungkol sa mga namumunong santol sa kanilang lugar kaya dali-daling sumagot si “Tandang” Juan ng “santol”. Tumango naman ang mga Espanyol mula sa kanilang narinig at sa paniniwala na ang pangalan ng barrio kung nasaan sila ay Santol. Mula noon, ang naging opisyal na pangalan na ng barrio ay Santor.

Sa Pananakop ng mga Kastila

Sa panahong ito, kakaunting naninirahan lamang sa Santor ang nakatanggap ng pormal na edukasyon. Hindi gaanong napagtuunang pansin ang karunungang bumasa at sumulat ng mga tao rito.

Mga “cabesas” sa panahon ng mga Espanyol:

1. Mr. Silvino Mateo
2. Mr. Alejandro Bulaong
3. Mr. Vicente dela Cruz
4. Mr. Exequiel Bulaong
5. Mauricio Joson
6. Mr. Lorenzo Mendoza
7. Mr. Gregorio dela Cruz
8. Mr. Aniceto Lazaro

Sa Pananakop ng mga Amerikano

Noong panahon ng pananakop ng mga Amerikano, ang mga bata ay puwersahang pinapapasok sa eskuwelahan sa kalapit na barrio. Hindi naglaon ay nagtayo rin sila ng paaralan sa kanilang lugar at doon nagsimulang umusbong ang interes ng mga tao na pag-aralin ang kanilang mga anak.

Sa Pananakop ng mga Hapones

Sa panahong ito masasabi na malupit ang sinapit ng mga taong naninirahan mula sa kamay ng mga Hapon. Ipinasara ang kanilang paaralan. Maraming tao ang nagutom at nagkasakit dahil sa kakulangan ng makakain. Maraming buhay ang nawala dahil sa naging lugar ng labanan ito sa pagitan ng Huks (Hukbalahap) at mga Hapon na sundalo.

Pagkatapos makamit ang kalayaan, wala nang kinatatakutan na mga Hapon ngunit muli itong naging lugar ng labanan sa pagitan ng Huks at USAFFE (US Army Forces of the Far East) kung saan maraming napaslang sa magkabilang panig.

Noong 1947, sinalanta ng bagyo ang barrio ng Santor kung saan naging dahilan ito ng pagkasira ng kanilang paaralan. Ngunit namayagpag ang kanilang pagbabayanihan at pagtutulungan. Muling naisayos ang paraalan at mga daan sa barangay ng Santor.

Mga “cabesas” simula 1916:

• Mr. Bernardino Bulaong - 1916
• Mr. Carlos Dionisio
• Mr. Pedro dela Cruz
• Mr. Carlos del Rosario
• Mr. Faustino Sacay
• Mr. Emilio Dionisio
• Mr. Felipe Mercado - 1941
• Mr. Macario Pagtalunan 1945
• Mr. Braulio Clemente - 1947
• Mr. Nicanor del Rosario 1952

Sa Kasalukuyang Panahon

Ang barangay ng Santor ay may populasyon na 8,550 batay sa 2020 Census. Ito ay bumubuo sa 3.27 % na populasyon sa Malolos. Unti-unti nang nababawasan ang kabukiran nito dahil sa pag-unlad at pagpapatayo ng mga pook-industriyal dito. Ito ay kasalukuyang nasa pamumuno ni Hon. Jessie Robles bilang bagong luklok na kapitan ng barangay.

External Links

https://nlpdl.nlp.gov.ph/HD01/p10/m10/b31/home.htm https://maloloscity.gov.ph/santor-2/ https://www.philatlas.com/luzon/r03/bulacan/malolos/santol.html